Bewegen in het groen
Bewegen en beleven in het groen voor een gezonde leefstijl had voor mij een lange aanloop. Het aantal sportschoolabonnementen dat ik gedurende mijn leven heb afgesloten overstijgt de tien. De frequentie van mijn sportschoolbezoeken volgde een vast patroon. In de eerste twee weken ging ik met veel enthousiasme drie keer naar de sportschool. ‘Toevallig’ kwam er in de derde week iets tussen en ging daardoor nog maar een keer. Na 4 weken was het sportschool avontuur alweer voorbij. Resultaat? Een ‘lichtere’ portemonnee en de overtuiging dat binnen sporten toch echt niets voor mij is.
Van wandelen naar hardlopen
Op een dag kocht ik een paar hardloopschoenen. Samen met mijn beste vriendin begon ik met hardlopen. Ik weet het nog goed. We volgenden een schema van 20 minuten waarbij we 1 minuut wandelden en 1 minuut dribbelden. Langzaam bouwden we de duur en intensiteit van onze loopjes uit. Na een maand ‘plakten’ we onze hardlopende minuten aan elkaar. En na drie maanden deden we mee aan onze eerste lokale hardloopwedstrijd. Een ronde van 5 km binnen de 30 minuten. Dit smaakte naar meer! Ook toen mijn vriendin zwanger bleek te zijn en het hardlopen tijdelijk staakte bleef ik doorlopen. Van 5 kilometer naar 10 kilometer. Van 10 kilometer naar de halve marathon en van de halve naar de hele marathon. Inmiddels lopen we al 15 jaar 3 keer per week met plezier door de bossen, over de heide en in de duinen.
“Elke wandeling in de natuur levert meer op dan we zoeken” – John Muir (natuurvorser, schrijver, natuurbeschermer)
Van binnen naar buiten
Onlangs mocht ik als leefstijlcoach een coachee begeleiden in duurzame gedragsverandering. Het was een man van middelbare leeftijd met een drukke baan in de ICT. Hij ging ’s ochtends voor dag en dauw naar zijn werk, zat de hele dag achter de computer en kwam ’s avonds laat weer thuis. Omdat hij zich niet goed kon ontspannen kreeg hij van zijn huisarts de tip om contact op te nemen met mij.
Wandelcoaching beleven in het groen
Na 2 coachingsgesprekken besloten we de coaching voort te zetten in een bosrijke omgeving. De coachingswandelingen in mooie natuurgebieden stimuleerde mijn coachee om ook zelf elke dag zijn wandelschoenen aan te trekken. Inmiddels heeft hij 125 dagen achter elkaar gewandeld, deed mee aan de alternatieve wandelvierdaagse, is 17 kilo afgevallen, is zijn bloeddruk verlaagd en slaapt hij veel beter. Bewegen en beleven in het groen is voor hem een nieuwe leefstijl geworden. Hij voelt zich ontspannen en geniet meer van zijn vrije tijd. Ook heeft hij zijn oude hobby weer opgepakt om natuurfoto’s te maken.
In feite hebben we allebei dezelfde ervaring: we voelen ons gemotiveerder en gezonder. Heeft het te maken met de zintuiglijke ervaringen in een natuurlijke omgeving die een positieve uitwerking hebben op onze gezondheid? Of zorgt juist de combinatie van bewegen èn een natuurlijke omgeving dat onze intrinsieke motivatie toeneemt en onze gezondheid bevordert?
Een natuurlijke omgeving zorgt voor welbevinden
Hoe komt het dat de natuur zo’n helende werking op onze gezondheid heeft? Er zijn verschillende theorieën die hiervoor een verklaring geven. In het algemeen kan gesteld worden dat je tijdens het verblijf in een natuurlijke omgeving je zintuigen openstelt waardoor je dichterbij de natuur komt te staan. Door alle zintuigen te gebruiken verbind je je meer met de natuur.
In Japan wordt het openstellen van je zintuigen in het bos zelfs toegepast als een natuurlijke therapie. Deze therapie van bewegen en het beleven in het groen wordt ‘bosbaden’ of Shinrin-Yoku (shinrin = bos, yoku = bad) genoemd en bevordert je welbevinden: het zorgt voor meer energie, vermindering van stress, angst en depressie, verbetering van de slaapkwaliteit, verlaging van hartslag en bloeddruk en voor een versterking van je immuunsysteem (Hansen, 2017).
“De kunst van het bosbaden is de kunst van het verbinding maken met de natuur via onze zintuigen” – dr. Qing Li (expert bosgeneeskunde)
Het openstellen van je zintuigen in natuurlijke omgeving
Laten we eens inzoomen op de specifieke zintuigen wanneer we bewegen en beleven in het groen door te kijken naar de natuurfoto’s die zijn gemaakt door mijn coachee tijdens zijn wandeltochten.
Visueel verbonden met de natuur
De visuele variatie in de natuur heeft een positieve impact op je gezondheid. Hoe fijn is het om voor je uit en om je heen te kijken en te genieten van alle mooie vormen en kleuren in de natuur. Op deze foto zie je veel rustgevende kleuren zoals de kleuren groen en blauw. Ook de natuurlijke patronen die we in de natuur waarnemen, zoals van bomen, bloemen, golven en kustlijnen dragen bij aan ontspanning.
Jouw biologische klok natuurlijk licht en ritme
En wat vind je van deze zonnestralen die deze boom zo mooi verlichten? Wist je dat natuurlijk licht een positieve invloed op je ogen heeft? Het daglicht draagt bij aan een goed afgestemde biologische klok. Daglicht zorgt ervoor dat je wakker blijft door de aanmaak van cortisol en adrenaline. Daarnaast is voldoende daglicht nodig voor de aanmaak van vitamine D en serotine. Dit helpt je om een depressie te voorkomen. Ook biedt een natuurlijke omgeving meer mogelijkheden om in de verte kijken. Hiermee train je je oogspieren. Dit in tegenstelling tot het vele scrollen, klikken of swipen achter onze computer en mobiel waardoor onze ogen vermoeid raken. Waar stroomt de beek op de foto eigenlijk naartoe? Zal hij uitmonden in een grotere rivier, een meer, een zee?
De schoonheid van natuurlijke geluiden
Luister eens naar het lied van de zee en neem het geluid van de aanspoelende golven in je op. Zingt zij misschien Calm after the Storm? Ons gehoor is een zintuig die het meest gevoelig is voor geluiden die vroeger belangrijk waren voor overleving en voortplanting. We voelen ons aangetrokken tot natuurlijke geluiden omdat het ons informeert over plaats, tijd en soort. Natuurlijke geluiden zoals het geluid van de golven, het zingen van de vogels of een kabbelende beek zijn rustgevend. Ze hebben een herstellend effect op onze cognitieve capaciteiten (= inzichtelijke vaardigheden). Niet voor niets is in veel onderzoeken aangetoond dat we natuurlijke prefereren boven verkeersgeluiden, industriële geluiden en ander lawaai (Franco, 2017).
“De stilte van de natuur heeft vele geluiden” – Henriette Roland Holst (Nederlandse dichteres 1869-1952)
Ruik de struik de geur van natuur
Geur heeft direct effect op lichamelijk en geestelijk welbevinden. Reden hiervoor is dat onze hersenen geursignalen rechtstreeks verbinden aan eerdere ervaringen. De natuur bezit een rijk assortiment aan heerlijke geuren van bloemen, bomen en grassen. Maar ook minder aangename geuren zoals van rottende insecten of hout. Over de invloed van natuurlijke geuren op ons welbevinden, zoals de bloemengeur van deze wilde rododendron, is minder bekend. We weten wel dat sommige etherische oliën depressie, angst, stress en bloeddruk kunnen verminderen. Maar het is niet duidelijk of deze effecten ook plaatsvinden wanneer we deze geuren direct bij de natuurlijke ‘bron’ waarnemen waar de concentratie van de extracten minder sterk aanwezig is.
Fyntociden en negatieve ionen
Groenblijvende bomen bevatten natuurlijke oliën, fyntociden, waarin afweerstoffen zitten om zich te beschermen tegen bacteriën en schimmels. Volgens Li (2019) hebben deze fyntociden positieve effecten op je stemming, bloeddruk en hartslag, verhoogt het de hartritmevariabiliteit en brengt het zenuwstelsel in evenwicht. In de lucht van een natuurlijke omgeving, zoals berglucht en zeelucht worden relatief hoge concentraties negatieve ionen aangetroffen. Verondersteld wordt dat door een tekort aan negatieve zuurstofionen mensen last kunnen hebben van nervositeit, depressiviteit, vermoeidheid of een verlaagde psychische of fysieke weerstand. Een natuurlijke omgeving met hoge concentraties negatieve ionen kunnen een positieve invloed hebben op je gezondheid. Er is al veel onderzoek naar gedaan en er is hier ook bewijs voor gevonden maar er zijn nog geen sterke conclusies te trekken.
Een hoge aaibaarheidsfactor in de natuur
Welke effecten hebben tastbare ervaringen in een natuurlijke omgeving op je welbevinden? We weten dat contact en aanraking belangrijk zijn voor mensen. Tot nu toe heeft onderzoek zich beperkt tot aanraking van dieren. Hieruit blijkt dat het aaien van dieren positieve effecten heeft. Het geeft een ontspannen gevoel, het vermindert stress, eenzaamheid en de behoefte aan medische zorg. Zou je ook zo graag deze wollige schapen even aan willen raken?
Proef de natuur
Smaak heeft vooral betrekking op voedsel. Voedsel komt oorspronkelijk uit de natuur. Vanaf onze geboorte bestaat er een directe relatie tussen smaakbeleving en voedsel. Hierbij spelen aangeboren mechanismen van beloning en afkeer een rol. Deze mechanismen zijn namelijk belangrijk voor onze veiligheid. Bittere smaken hebben vaak toxische eigenschappen en daarom hebben we hier een afkeer tegen. Een belangrijke reden om organisch voedsel te kopen is vanwege de zintuigelijke aantrekkingskracht. Natuurlijk voedsel ruikt lekkerder en smaakt beter. Men voelt zich gezonder door het eten van natuurlijke voeding omdat het wordt geassocieerd met een hogere voedingswaarde.
De positieve effecten van ‘green excercise’
Het is duidelijk dat het ‘onderdompelen’ in een natuurlijke omgeving goed is voor gezondheid. Deze ‘bosbad’ benadering gaat er echter vanuit dat je het rustig aandoet. Je neemt de natuur bewust waar door langzaam door het bos te wandelen. Of zoals mijn coachee scherp waar te nemen door de natuur te fotograferen. We weten ook al sinds mensenheugenis dat matig intensief bewegen goed is voor onze gezondheid. Maar levert bewegen èn beleven in het groen meer gezondheidswinst op dan de afzonderlijke voordelen? Waarom voel ik mezelf rennend door het bos zoveel beter dan op een loopband?
Green exercise
In 2003 heeft de universiteit van Essex een wetenschappelijk onderzoeksprogramma opgezet om de effecten van bewegen in de natuur te onderzoeken. De onderzoekers bedachten voor bewegen in een natuurlijke groene omgeving de term ‘green exercise’. Inmiddels zijn de resultaten van diverse onderzoeken verschenen die aantonen dat de positieve effecten van bewegen in een groene omgeving groter zijn dan indoor bewegen of bewegen in een geürbaniseerde omgeving (Loureiro & Veloso, 2017):
- het levert meer positieve en minder negatieve emoties op;
- bewegen in de natuur verbreedt de horizon;
- bewegen gaat makkelijker omdat men het fijn vindt om de aandacht te richten op de natuurlijke groene omgeving. Hierdoor verdwijnen negatieve emoties of sensaties meer naar de achtergrond;
- Een natuurlijke omgeving zorgt voor een groter gevoel van vitaliteit en meer betrokkenheid met de omgeving
Mentaal welbevinden
Lichaamsbeweging in een groene omgeving draagt voornamelijk aan het verbeteren van je stemming, ontspanning, plezier en sociaal welbevinden. De verschillen tussen wel of niet in het groen bewegen hebben dus niet zozeer te maken met de kwaliteit van de lichamelijke activiteiten maar met het verschil in mentaal welbevinden. De effecten tussen green exercise op lichamelijke kenmerken, zoals bloeddruk, cortisol en aandacht en concentratie, zijn zeker aanwezig maar minder eenduidig dan de beleving zelf.
Een positieve leefstijlgewoonte
Zowel voor mijn coachee als voor mezelf is bewegen en beleven in het groen voor een gezonde leefstijl een gewoonte geworden. De schoonheid van de natuur motiveert om steeds weer op pad te gaan. Maar het stimuleert ook om bewegen langer vol te houden. Al onze zintuigen worden geprikkeld en we nemen de natuur met een frisse blik waar. Wil jij ook van ‘bosbaden’ en ‘green excercise’ een positieve leefstijlgewoonte maken? Begin klein en maak elke dag een ommetje. Je kunt net als ons het aantal stappen bijhouden en deze geleidelijk aan uitbreiden. Of loop steeds een beetje sneller. Wat je doel ook is, gebruik niet alleen je ogen maar al je zintuigen om waar te nemen. Richt je aandacht op al het moois wat de natuur te bieden heeft. Voor je het weet is bewegen in het groen een tweede natuur geworden!
“Live in each season as it passes; breathe the air, drink the drink, taste the fruit, and resign yourself to the influence of the earth.” Henry David Thoreau (Walden)
Beeld: Coachee anoniem & Unsplash.
Tekst geschreven door Yvonne Krabbe
Boeken Lees tip
